Ölümü Çağrıştıran Çiçek: Higanbana

“歩きつづける彼岸花咲きつづける”

“Yürümeye devam ediyorum ve kırmızı örümcek zambağı açmaya devam ediyor.”

種田山頭火 (Taneda Santoka)

Japonya’da, her yıl Eylül ayının ortalarından itibaren görkemli bir çiçek açmaya başlar, Kırmızı Örümcek lalesi. Eylül ayının 22’si Japonlar için oldukça eşsiz bir zamandır. Bu zaman dilimi O-Higan olarak adlandırılır ve sonbahar ekinoksunun gerçekleştiği zamana tekabül eder. Bu yüzdendir ki bu çiçek Higanbana olarak anılır. Nergis zambağı ailesinden gelen bu bitkinin pek çok farklı rengi bulunsa da sinema ve anime dünyasında metafor olarak en çok tercih edilen rengi kırmızıdır.

Bu çiçeklerin sıklıkla mezarlıklarda açtığını görürüz. Mitolojik açıdan baktığımızda Higanbana’nın hikayesi tam da zamanı olduğu üzere eylül ayının sonlarında Budistlerin Ohigan tatilinde bir sonbahar sahnesinden kesitlerle başlar. Ohigan için Japonya’da atalarını mezarlarını gezmek ve onlara saygılarını iletmek adına eve dönme zamanıdır. Japonya’da ekinoks döneminde mezarlıkları ziyaret etmek önemli geleneklerinden biridir. Sonbahar ekinoksundan hemen önceki bu dönem, çiçeğin en büyüleyici folklorlarından birine yol açar. Aynı zamanda çiçeğin sadece sonbaharda açması değil, görünüşü de oldukça ilgi çekicidir. Bu zambak türü yaprakları çıkmadan çiçek açamaya başlar. Uzun bir saptan örümceksi çiçeklerden oluşan bu küme adeta bir görsel şölen yaratır. Yapraklar büzüldükçe kırmızı parıltı hızla kaybolur ve bitki çıplak kalır. Yapraklar daha sonra ortaya çıkar, onlar da kahverengileşmeden ve bitki toprağa geri dönerek ikinci kez ölmeden önce bitkiye bir kez daha hayat verir.

Yapraklar ve çiçekler arasındaki bu ilişki Çin Mitolojisinde Güneş Tanrıçası Amaterasu ile ilişkilendirilir. Bu tanrıça çiçekleri ve yaprakları birbirlerinden bağımsız bir şekilde korumak için iki peri atar. Mañju yaprakları korurken Saka da çiçekleri korur fakat buluşmaları yasaktır. Merak onları kurallara karşı koymaya iter ve tanıştıklarında ise birbirlerine aşık olmuşlardır. Amaterasu bu haberi pek de iyi karşılamamakla birlikte onları birbirleriyle buluşmamaları için bir lanetle cezalandırır ve Saka’nın çiçekleri döküldüğünde Mañju’nun yaprakları çıkmaktadır. Sonsuz bir ayrılık içinde yaşarlar. Çiçeğin diğer adı Çince’de ‘Mañjusaka’dır.

Bu çiçeğin mezarlar ve mezarlıklarla ilişkisine değinmemiz gerekirse öncelikle bu çiçeğin kökten çiçeğe en kötü ihtimalle insanı felç bırakacak kadar kuvvetli derecede zehir barındırdığını bilmek gerekir. Sadece insan üzerinde değil aynı zamanda köstebek ve gelincik gibi canlıları da uzak tutan birtakım etkileri vardır. Bu sebeptendir ki mabet, tapınak, mezarlık ya da pirinç tarlası gibi korunması gereken yerlere ekilir. Triploid bir bitki olduğundan doğada ender görülür. Bu yüzden özel olarak yetiştirilerek belirtilen yerlere dikilmesi sağlanır.

Modern zamanda her ne kadar artık uygulanmasa da Japonya’da eskiden kalma bir gelenek haline dönüşmüş olan bir defin sistemi bedeni direkt bir biçimde toprağa gömmektir. Beden bu şekilde çürür ve toprağa karışır. Fakat bu noktada bir sorunla karşılaşılmıştır: etçil ve leşçil hayvanlar. Bunun için mezarları kırmızı ölüm zambağı ile çevreleyip olası durumlar engellenmeye çalışılmıştır.

Japonya’da çiçekler pek çok sembol ve anlam olarak değerlendirilir. Higanbana da şiirlerde, sinema dünyasında, mitolojide ve animelerde kendine yer almaktadır. Anime dünyasında yer alan bu çiçek izleyici tarafından ölümün habercisi olarak bilinir. İlk başta tesadüf gibi gelse de bu çiçeğin anime görselinde yer alması asla tesadüf değildir. Ölümün habercisi olarak mitleştirdiğimiz bu çiçek bir anime de yer alıyorsa o anime de bir karakterin öleceği anlamına gelir. Dororo, Demon Slayer, Tokyo Ghoul, The Promised Neverland, InuYasha, Hell Girl gibi birçok animede gerek introsu gerekse de jenerik akarken ölüm çiçeği motifiyle karşılaşabilirsiniz. Fakat karşılaştığınız mavi renkli olan Higanbana kurgusal olan ölüm çiçeğidir. Doğasında mavi renk yoktur.

KAYNAKÇA
https://kaxtukei.com/en/red-spider-lily-image