Aysima Nesrin Şahin
Hepimiz az çok geri dönüşümün ne olduğunu biliyoruz. Hatta kendimiz bile geri dönüşüm yapıyoruz. Çöplerimizi geri dönüşüme uygun şekilde ayırıyoruz. Yağlarımızı lavaboların giderlerine dökmek yerine pet şişlere doldurup ilgili kurumlara gönderiyoruz. Pilleri direkt çöpe atmak yerine pil kutularına atarak doğanın kendisini iyileştirmesine yardımcı oluyoruz.
Son yıllarda geri dönüşümün yanına yeni bir yardımcı, bir kavram daha eklendi.
‘İleri dönüşüm’
İleri dönüşüm yani upcycling kısa bir tabirle işlevini yitirmiş, kullanılmayan eşyaların bir köşede kalıp çürümemesi adına yaratıcılıkla birlikte bir işlev atfedilmesine deniyor. Geri dönüşüm ile ileri dönüşüm arasındaki fark şudur: Geri dönüşüm, atıkların tekrar ham madde olmasını sağlarken, ileri dönüşüm mevcut halinin üzerinde değişimler yapılan işlemdir. İleri dönüşümün faydaları bir o kadar çoktur. Çöpe atmayı düşündüğünüz eşyayı örneğin bir yemek masasını dönüştürerek hem doğaya saldığınız atıkların azalması hem de üzerine çok para verip yenisini almaktansa istediğiniz şekilde rengini, şeklini, görünüşünü değiştirerek bu şekilde tasarruf yapmanıza yardımcı oluyor. Aynı zamanda yaratıcılığınız da bir o kadar geliştiriyor. Herkeste olan seri üretim eşyalara sahip olmuyorsunuz, yepyeni, sadece sizde bulunan ve sizin ürettiğiniz bir eşya ortaya çıkmış oluyor.
Yaratıcılıktan bahsetmişken artık dünyanın dört bir yanındaki insanlar, ileri dönüşümü bir sanat haline çevirmeye başladılar bile. Bunun en yakın örneği Deniz Sağdıç adlı sanatçımızdır. Kendisi çok yakın bir zamanda İstanbul Havalimanı’nda ‘0’ Sıfır Noktası adını verdiği sergisini açtı. Havalimanına ait olan atık yönetim merkezinin ayrıştırdığı malzemelerle 20 tane sürdürülebilir sanat eseri veya diğer adıyla yukarıda bahsettiğimiz ileri dönüştürülmüş sanat eserleri yaratmıştır. Eserlerinin tamamında aklınıza gelebilecek her türlü atığı eserlerinin temel malzemesi haline getirmiştir. Kendisinin de söylemiyle uzaktan bakıldığında eserler yağlı boya tablosuymuş gibi gözükse de aslında hepsi geri dönüştürülmüş düğme, pantolon kumaşları, fermuar, kablolar, poşetler gibi atıklardan oluşuyor.
Bir diğer başlığımız ise moda endüstrisinin çevreye olan etkisiyle alakalı. Bir ürünün üretim aşamasında; bir kot pantolon için 10800 litre su, bir ayakkabı için ise 16600 litre su harcanıyor. Bununla birlikte senede üretilen hemen hemen 150 milyar kıyafetin yaklaşık %30’u daha mağazalara ulaşmadan çöp haline geliyor. Asıl atık yaratan ise sadece bunlarla sınırlı değil. Her sene moda trendlerinin değişmesi, o eteğin o bluzlarla olmaması, o renklerin bu sene değil geçen sene kullanılıyor olmasından dolayı büyük bir kıyafet israfı ortaya çıkıyor. Alınan kıyafet sayısıyla kullanımı arasında orantı olmaması bunun en iyi örneğidir. Ayrıca giyim ürünlerinin yüzde 73’ünün sonu ileri dönüşüm hareketliliğine katılamadan çöp oluyorlar. Birçok marka, kuruluş ve şirket bu konuda farkındalık yaratmaya çalışıyor, bu konu hakkında bilgilendirici konferanslar hatta nasıl kıyafetleri ileri dönüşüm hareketliliğine katabileceğiniz hakkında size eğitim bile veriyor. Sizde bu farkındalığın bir parçası olun ve ihtiyacınızdan fazla kıyafet almak yerine eskileri değerlendirin. Giyim ürünlerinin ileri dönüşümü hakkında ise kot pantolonları kol çantalarına dönüştürmek, gömlekleri bluzlara ya da keten giyim ürünlerinden kemer, farklı tarz da aksesuarlar yapılması şeklinde örneklendirilebilir.
Şu an dünyada günlük 10 milyon ton çöp üretiliyor. Her ne kadar bunun bir kısmı geri dönüştürülse de büyük bir kısmı insanlar tarafından denizlere, ormanlara ve daha birçok bizim için yaşam kaynağı olan yerlere atıyorlar. Sizde hem geri dönüşüm hem de ileri dönüşüm zincirine katılın. Hep beraber geleceğe temiz, sağlıklı, güzel bir dünya bırakalım. Bir sonraki yazıda görüşmek üzere!
Kaynak: 1. https://apos.to/s/61e05e540006900007209481
2. https://www.vatekcevre.com/blog/bir-urunun-uretimi-asamasinda-ne-kadar-su-kullaniliyor-biliyor-muyuz
3. https://www.permaturk.org/post/modada-ileri-donusum
4. https://gelisimseninle.com/tr/haber/detay/135/upcycle-ileri-donusum-nedir
5. https://www.ta-daan.com/10-upcycling-designers/
