Gece
Gündüz

İletişim(sizlik) / Absürt ve Sisifos

25 August 2022
7 dk'lık okuma

-Aç mısınız? 

-Hayır. Evliyim ben. 

-Ben esmer olduğum için acıktım.

-Yanlış anladınız, başka bir söze başlamıştım ben.

-Nasıl acıkmam ki sabahtan beri hiçbir şey yemedim.



Absürt Tiyatro yazarı Melih Cevdet Anday’ın bir oyunu var “Mikadonun Çöpleri” diye. Bu diyalog oradan.

Ne saçmaymış diye düşünebilirsiniz. Halbuki saçmanın da bir derdi var. Mesela buradaki derdi de iletişimsizliği göstermek.

İki insan gösteriyor bize. Birbirini asla dinlemeyen ve iki kişi de olsalar aslında tek başına konuşan iki insanı. Aynı şu siyaset programlarındaki adamlar gibi. Peki buradan konuya girelim o zaman.

 

Absürt nedir, hangi şartlar altında ortaya çıkmıştır ve hangi soruları sorup hangi cevaplara ulaşmıştır?

1900’lerin başında İspanyol Gribi dedikleri salgın çıkıyor ortaya ve kısacık bir süre içinde 50 milyon insan ölüyor.



Sonra yetmiyor bu dünyaya ve İkinci Dünya Savaşı başlıyor. Katliamlarla, atom bombalarıyla ya da ekonomik krizle 60 milyon kişi daha ölünce ciddi bir bunalım ve boşluk duygusu çöküyor insanlara.



“Ne yapıyoruz lan biz?” ya da “Neden buradayız?” gibi soruları daha sık sormaya başlıyorlar. Sonra Albert Camus çıkıyor ortaya ve diyor ki:

“Hayat bir şey değildir itina ile yaşayınız”

Birbirinin zıttı niteliği taşıyan iki farklı cümle sanki.

İlk defa Kierkegaard’ın çıkarttığı “absürt” terimini Camus “Sisifos Söyleni” ile geliştirdi.


 


Bu kitapta Sisifos Tanrılar tarafından cezalandırılarak; büyük bir kayayı dik bir tepenin zirvesine çıkartmakla görevlendirilir. “Peki” der ve yola koyulur Sisifos. Ancak kayayı tam zirveye ulaştıracakken, her defasında elinden kaçırır onu ve sürekli yeniden başlamak zorunda kalır.

Ama “Olsun” der Sisifos cezasını bilinçli olarak kabullenir. Tekrar aşağıya yuvarlanacağız bildiği halde kayayı bütün gücüyle yukarıya doğru taşımaya devam eder.

Camus “saçma” yani “absürt” terimini işte tam bu noktada tanımlar. Boşuna olduğunu bildiği halde direnen insan.

 

“Boşuna”lığı açalım biraz: Uçsuz bucaksız bir evrende dünya denen bize kayıtsız bir kayanın üstünde yaşayan canlılarız. Bu kayada bir gün güneş tarafından yutulup yok olacak ve bize dair burada hiçbir şey kalmayacak.

 

Dolayısıyla, çok sevdiğim Ulus Baker’in de söylediği gibi: 



“Yaşamak zorunda bırakıldığımız bu dünyada; mağduruz”

Bunları düşününce, insan tabi soruyor kendine: “O zaman neden..?” diye. Yani Tüm bu koşturma ne için? 

Camus uzun yıllar bu soruda takılıp kaldıktan sonra bulduğu cevabı da paylaşıyor. Diyor ki:

 

“Tepelere Doğru tek başına didinmek bile, insanın yüreğini doldurmaya yeter. Dolayısıyla Sisifos’u mutlu olarak tasarlamak gerek. Çünkü Sisifos yazgısının üstündedir ve kayasından daha güçlüdür aslında. Çünkü kayasına yani varoluşunu, varoluş imgesini kendi ellerinde tutup, yola öyle devam ediyor Sisifos. Çünkü yaşamın anlamı; hayat anlamsız olsa ve yenilgi daima tekrarlansa bile kötülüğe ve zorbalığa karşı direnmek” 

 

Camus ölümü tercih etmektense yaşamı olduğunca algılamayı daha kıymetli bulur. Sonu zaten belli olan ve yaşamda nelerle karşılaşacağımızı sırt çevirmenin korkaklık olduğundan söz eder. 



Ve, doğrusu, bazen, yaşamak için intihar etmekten daha çok cesarete ihtiyaç duyduğumuzu söyler.

Dolayısıyla Camus  “absürd”ü kabul etmiş, ama absürdün tam tersi bir şekilde yaşamayı önererek anlamsızlığı anlamlandırmıştır. 

Ben kendimi örnek verecek olursam mesela, birçok şeyi anlamsız bulmama rağmen büyük bir ciddiyetle yaparım.  

Çünkü büyük bir ciddiyetle yaşamanın hayatını anlamsızlığına karşı verilebilecek en doğru protesto şekli olduğunu düşünüyorum. “Boşuna”lık meselesi bu. 

Peki burada başıboş muyuz?

Şahsen yaratıcıya inanıyor ona gönülden bir sevgi ve bazen de öfke duyuyorum ama kendimi salt inancın o yumuşak kollarına bırakıp, farklı bir mana aramaktan da kaçınmıyorum. Çünkü bence hayatın anlamı ya da anlamsızlığı tek bir şeyle ölçülü açıklanamaz. 

“Absürt”ün kelime anlamı “Uyumsuz, usa mantığa uymayan, abes” şeklinde geçiyor.



Beckett’in yazdığı Godot’yu Beklerken mesela, ilk absürt oyunlardan biri. Oyunun tamamı boyunca iki kişi ‘Godot’ diye tamamen meçhul birini bekliyor. Ama öyle bir beklemek ki bu, oradan asla geçmeyeceğine emin olduğunuz bir otobüs hattını alakasız bir durakta beklediğinizi düşünün. Öyle bir bekleme…

Anlamı ne peki?

Bilmem. Sen ne anlam çıkartıyorsan o.

 

Çünkü “Absürt” mantığımızla değil, sevgilerimizle algılayabildiğimiz bir şey.



Kafka’nın Dönüşümü mesela, o da bir Absürt Edebiyat örneği. Bir sabah uyanıyorsun ve hamam böceğine dönüşmüşsün. Ama bunu dert edeceğine “Ulan işe nasıl gideceğim şimdi?” diye düşünüyorsun. Bundan daha saçma bir şey olabilir mi? 

Olabilir….

Bazen bunun gerçekten yaşanması daha saçmadır. Şu an bazı insanlar var ki koronaya yakalandığında ölmeyi değil; bir süre işe gidemeyeceği ve para kazanamayacağını için aç kalacağını dert ediyor. Al sana “dönüşüm”. 

 

Absürt Romanlarda, şiirlerde ya da oyunlarda abartı ve karikatür tiplemeler vardır. Amaç ne?

Çevrendeki uyumsuzluğu sahnedeki uyumsuzluk ile birleştirip muhatabını şaşırtmak. Bu yüzden olay örgüsüne, konuşmalara ya da görüntülere bolca usdışı eklemeler yapıyorlar. 

Zaytung mesela bunun en iyi örneklerinden biri. 


 


 

Absürt ve mizah arasındaki farksa; izah komik olanı gösterir, absürt trajikomik olanı gösterir.

 

Misal Onur Ünlü’nün işleri de absürttür, Ferhan Şensoy absürttür. Kalt absürttür. Hepsinin kendine has okur ve izleyici kitlesi vardır.



Bu arada bir film de önermek istiyorum size, 93 yapımı “Naked” diye bir film var. Varoluş üzerine şahane diyalogların olduğu “Absürt” bir film bu. Yalnız uyarayım eğlenceli değil karanlık ve boğucu bir havası var. Ama mutlaka izlemeniz öneririm.



Çehov demek ‘durum hikayesi’ demek. Yani büyük aksiyonlar yazmaz hikayelerinde. Ama öyle ince nüanslara yer verir ki absürdün tadını orada da alırsınız.



Mesela bir öyküsünde baş karakter tiyatrodayken hemen karşısında oturan generalin boynuna hapşırıyor. Sonra öyle mahcup oluyor ki generale bir sürü özür mektubu yazıyor. Yetmeyince, adama böyle sağda solda kıstırıp tekrar tekrar özür diliyor. Yani fazla kafaya takıyor bu durumu ve bir gün generalin artık makam odasına gidince, general bağırıyor buna “Yeter artık! Defol buradan!” sonra enteresan bir şekilde, adam evine dönüyor, kanepesine uzanıp ölüyor.

“Memurun Ölümü” oyunun ismi. Gerçekten enteresan bir hikayedir.

Bu yazımın sonuna çok yakışacağını düşündüğümden dolayı Barış Bıçakçı’dan bir şiir bırakmak istiyorum…

Sağlıcakla…


BİR KİTABIN SAYFALARI

  

Baktım rüzgârsın sen

baktım çamaşır ipini zorluyorsun

hepimizin derdi güzel yaşlanmak sevgilim

baktım bir kitabın sayfalarını çeviriyorsun

ayağına terlik giy

bildiğimiz şeylerin taşında

yalınayak geziyorsun.

biz satranç oyuncusuyuz sevgilim

üzerimizde kara bir leke

biz satranç oyuncusuyuz

inanmıyoruz ceketlere düğmelere

inanmıyoruz takvimleri savurarak

gelen geleceğe

işte yitirdik bütün taşlarımızı

darmadağınık oyun tahtası

bir tek şahımız duruyor sevgilim,

o da evli, iki çocuk babası.

kelimeler önümüze çıkıyor sevgilim

uykumuzu bölüyor

buradan çocukluğumuza kadar

buradan çocukluğumuza kadar bir telaş

içi boş kuşları kovalıyoruz

ve bir sebep arıyoruz

herkese küsmek için

hemen o cumartesi buluyoruz,

hemen o pazar

yaşamak çukur yerlere doluyor diyorlar

bu yüzden yıkıntıya dönüşse de yaşıyormuş insan

ama hep yıkıldığımız yeter sevgilim,

biraz da kekik toplayalım

kıymetini bilmediğimiz şeyler var.

yaşamak bir at gibi huysuzlanıyor kapımızda sevgilim

geçen günlere üzüldük tamam yola düşelim

düşünelim: başka günlerin duvarı daha sağlam

düşünelim: başka günlerin sokağı daha neşeli

başka evlerin kadınları erkekleri tam bir kahraman

tül perdeler uçuşurken başka evlerin pencerelerinde

bizi bir kitabın sayfaları arasında kurutuyor zaman.

ama baktım sen rüzgârsın sevgilim

kitapları bir başından bir sonundan okuyorsun

başucumda bir bardak su

beni başucumda bir bardak su gibi avutuyorsun.

Uras Yurdagül

İnsanlar nasıl nefes almak, yemek yemek zorundaysa ben de yazmak zorundayım. İlk gençliğimde nelere ilgi duyduğumu görebilmek ve sevdiğim şeyi yapmak hoşuma gittiği için yazıyorum.

Yorum Yap

Your email address will not be published.

İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR